حضانت در لغت، پرورش و نگهداری از کودک معنا می‌گیرد که همان طور که پیش تر گفته شد در قانون جدید حمایت از خانواده و قانون مدنی نیز به اهمیت این موضوع پرداخته شده است. لازم به ذکر است که از دید قانونی حضانت بیشتر به جنبه‌های رسیدگی و پرورش جسم کودک تاکید دارد و چندان موارد تربیتی و پرورش اخلاقی را در بر نمی‌گیرد.
سن حضانت طفل
با استناد به قوانین جمهوری اسلامی ایران، بلوغ فرزندان عامل محدودیت سنی حضانت در نظر گرفته شده است. به طور کلی شرایط حضانت فرزند پیش از طلاق زوجین بر عهده هر دوی آنها می‌باشد، مگر اینکه یکی از زوجین فوت کند و یا از قبول مسئولیت سرباز زند. بر طبق قانون برای دختران ۹ سالگی و برای پسران ۱۵ سالگی به عنوان سن حضانت در نظر گرفته شده است. در این مدت هیچ کدام از والدین که حضانت فرزند به آن واگذار شده است، نمی‌توانند مسئولیت‌های خود را در قبال فرزند ترک نمایند.
به طور کلی حضانت فرزندان بر عهده والدین خواهد بود. مگر در شرایط خاصی که عدم صلاحیت یکی از والدین و یا هردوی آنها برای شرایط حضانت فرزند به صورت قانونی تائید شود.
شرایط حضانت فرزند بعد از طلاق زوجین چگونه خواهد بود؟
پس از طلاق زوجین از یکدیگر اولویت نگهداری از فرزندان تا سن ۷ سالگی دختر و پسر بر عهده مادر خواهد بود. پس از سن ۷ سالگی فرزندان حضانت آنها به دست پدر خواهد بود. در صورتی که والدین بر سر حضانت فرزندان با یکدیگر با مشکل مواجه شوند، دادگاه در مورد شرایط حضانت فرزند به صورت قانونی تصمیم خواهد گرفت.
لازم به ذکر است در صورتی که پدر به (اعتیاد و…) دچار باشد، شرایط حضانت فرزند بعد از سن ۷ سالگی نیز به مادر واگذار خواهد شد و این حضانت تا زمان به بلوغ رسیدن فرزندان ادامه می‌یابد. پس از به بلوغ رسیدن فرزند، خودش می‌تواند مادر و یا پدر را برای ادامه زندگی انتخاب نماید. البته پدر موظف است در تمامی مدتی که فرزندان تحت حضانت مادر هستند، هزینه‌ها و مخارج مرتبط را تامین نماید.
شرایط حضانت فرزند بعد از طلاق توافقی چگونه خواهد بود؟
با استناد به ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده، دادگاه موظف است در مورد حضانت فرزندان در هر نوع طلاقی تصمیم گیری کند. چنانچه زوجین به دنبال طلاق توافقی باشند و دختری کمتر از ۹ سال سن و پسری کمتر از ۱۵ سال داشته باشند باید در مورد حق حضانت فرزندان، میزان ملاقات طرف مقابل با فرزندان، پرداخت نفقه فرزندان و میزان نفقه به توافق برسند.
البته لازم به ذکراست که دادگاه موظف است در تعیین حضانت فرزندان بعد از طلاق، مصلحت آنها را در نظر داشته باشد.
در قوانین طلاق و حضانت فرزندان، حضانت طفل از مادری که مجددا ازدواج نماید، گرفته می‌شود و به پدر داده می‌شود. اما در طلاق توافقی با توافق زوجین، فرزندان می‌توانند پس از ازدواج مادر نیز کماکان تحت حضانت وی قرار داشته باشند.
شرایط حضانت فرزند بعد از فوت والدین چگونه خواهد بود؟
بر طبق قانون در صورت فوت یکی از والدین، حضانت فرزند بر عهده والد زنده خواهد بود. یعنی در صورت فوت پدر، مادر حضانت طفل را بر عهده خواهد گرفت. البته در صورتی که دادگاه پس از دادخواست ولی قهری، مادر را دارای صلاحیت لازم برای حضانت از فرزند نداند، حضانت از وی گرفته می‌شود.
در شرایطی که هر دو والدین کودک از دنیا رفته باشند، مسئولیت نگهداری از فرزند بر عهده جد پدری خواهد بود. در صورت فقدان جد پدری، نزدیک‌ترین خویشان به ترتیب ارث این مسئولیت را بر عهده خواهند گرفت.
قانون جدید شرایط حضانت فرزند چیست؟
بر طبق ماده ۱۱۶۹ مصوب در سال ۱۳۱۴ شمسی، محدوده سنی حضانت طفل پسر توسط مادر تا ۲ سال تعیین شده بود که با تغییراتی که در قانون حضانت فرزند در سال ۱۳۸۲ ایجاد شد، این محدوده سنی برای فرزندان دختر و پسر به ۷ سال رسید.